Komentarz do VAT 2020 - Art. 109

I. Uwagi wstępne

1

[Dwa rodzaje ewidencji] Komentowany artykuł nakłada na większość podatników VAT obowiązek prowadzenia ewidencji. Jego przepisy przewidują przy tym dwa rodzaje ewidencji, tj. ewidencję uproszczoną, prowadzoną przez podatników korzystających z tzw. zwolnienia podmiotowego (zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT) oraz ewidencję pełną, prowadzoną przez pozostałych podatników.

2

[Podatnicy, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji] Nie wszyscy podatnicy muszą prowadzić ewidencję. Obowiązku takiego nie mają:

● rolnicy ryczałtowi (wynika to wprost z art. 117 pkt 2 ustawy o VAT) oraz

● podatnicy wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub rozporządzenia w sprawie zwolnień od VAT. Wniosek taki płynie z zestawienia przepisów art. 109 ustawy o VAT, które wyłączają obowiązek prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez takich podatników (zob. art. 109 ust. 3 ustawy o VAT), a jednocześnie nakładają obowiązek prowadzenia ewidencji uproszczonej tylko na podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 109 ust. 1 ustawy o VAT).

3

[Uchylone przepisy] Przepisy art. 109 ust. 4-8 ustawy o VAT przewidywały przypadki, w których nakładany był szczególny rodzaj sankcji na podatników dokonujących nieprawidłowych rozliczeń w zakresie VAT, a mianowicie ustalanie przez organ tzw. dodatkowego zobowiązania podatkowego. Przepisy te zostały uchylone 1 grudnia 2008 r.

Należy dodać, że w okresie obowiązywania powyższych przepisów istniały wątpliwości co do ich zgodności z przepisami unijnymi. Już po ich uchyleniu TSUE, wyrokiem z 15 stycznia 2009 r. w sprawie C-502/07, orzekł o ich zgodności z tymi przepisami. Możliwe w związku z tym było dodanie z dniem 1 stycznia 2017 r. art. 112b i 112c ustawy o VAT, które zawierają przepisy o podobnym charakterze (zob. komentarz do tych artykułów).

4

Delegacje ustawowe określone przepisami art. 109 ust. 12 i 13 ustawy o VAT mają charakter fakultatywny. Dotychczas na ich podstawie nie zostały wydane przepisy wykonawcze.