Na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach¹ w związku z § 6 i § 10 Statutu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe² - w wykonaniu zadania Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, określonego m.in. w art. 33 ust. 3 pkt 3³ ustawy o lasach, zarządzam, co następuje:

Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 37
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 24 marca 2023 r.

SKŁAD OSOBOWY I LOKALIZACJA TERENOWYCH STACJI OCHRONY LASU (TSOL) ORAZ PUNKTÓW OBSERWACYJNYCH (PO) W 2023 R.

Załącznik nr 2 do Zarządzenia nr 37
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 24 marca 2023 r.

ZALECENIA W ZAKRESIE POSTĘPOWANIA ZE SZKODLIWYMI OWADAMI LIŚCIOŻERNYMI W 2023 R.

W pierwszym kwartale każdego roku Instytut Badawczy Leśnictwa przygotowuje prognozę zagrożenia drzewostanów iglastych i liściastych przez różne czynniki szkodotwórcze w skali całego kraju. Szczególną uwagę poświęca się owadom liściożernym, ze względu na ich zdolność do występowania w formie gradacji na znacznych powierzchniach, zagrażających trwałości drzewostanów. Sposób postępowania z foliofagami wymaga corocznej modyfikacji, ponieważ zależy m.in. od gatunku owada, jego biologii, ekologii, zdolności do ekspansji i fazy gradacji.

Według krótkoterminowej prognozy, w 2023 r. spodziewany jest dalszy rozwój gradacji boreczników sosnowych, brudnicy mniszki i barczatki sosnówki, a w konsekwencji - zwiększenie powierzchni zagrożonych drzewostanów na nowych obszarach.

W związku z powyższym, w 2023 r. zaleca się następujące postępowanie ochronne:

1. W odniesieniu do barczatki sosnówki i brudnicy mniszki, zabiegi ograniczające liczebność jej populacji należy podejmować przy zagrożeniu w stopniach średnim i silnym, a drzewostany zagrożone w stopniu słabym należy objąć zabiegami w przypadku ich położenia na granicy lub wewnątrz pól zabiegowych. W wielu nadleśnictwach stwierdzono znaczny udział powierzchni zagrożonych w stopniu ostrzegawczym, co wskazuje na potencjał rozwoju gradacji. Oznacza to konieczność zaangażowania pracowników TSOL i poszczególnych nadleśnictw w prace dotyczące wykrywania nowych ognisk gradacyjnych, weryfikacji stopnia zagrożenia oraz jego zasięgu przestrzennego różnymi metodami celem ułatwienia planowania zabiegów ochronnych w następnym roku.

2. W drzewostanach zagrożonych przez boreczniki sosnowe postępowanie będzie zależało od stopnia ich zagrożenia, uszkodzenia koron i zdrowotności populacji szkodnika. W drzewostanach, w których doszło do silnej defoliacji lub gołożerów spowodowanych larwami I i II lub II generacji boreczników w ubiegłym roku oraz dodatkowo stwierdzono zagrożenie w stopniu średnim i/lub silnym ze strony jakiegokolwiek foliofaga sosny, wskazane jest zastosowanie insektycydów o działaniu kontaktowym na larwy I generacji w przypadku boreczników i/lub gąsienice innych szkodników. W pozostałych drzewostanach należy wstrzymać się z zabiegami ochronnymi przeciwko I generacji boreczników i zastosować je na II generację. Przed planowaniem zasięgu pól zabiegowych, konieczna jest weryfikacja zagrożenia metodami kontroli nadzwyczajnej, szczególnie w nadleśnictwach o dużej powierzchni drzewostanów zagrożonych w stopniu słabym (+) i ostrzegawczym (0/+).

3. Każda decyzja o wykonaniu zabiegu ochronnego powinna być poprzedzona analizą zdrowotności populacji owadów. Należy uwzględnić również informacje o liczebności bobówek pasożytniczych muchówek w ściółce znajdowanych podczas jesiennych poszukiwań oraz o obecności parazytodiów jaj oraz innych wrogów naturalnych o dużym potencjale ograniczającym populacje wskazanych wyżej foliofagów.

4. Przy podobnym poziomie zagrożenia przez foliofagi sosny, w pierwszej kolejności zabiegi ochronne należy stosować w drzewostanach:

- z defoliacją powyżej 60%, ponieważ tempo obumierania drzew zależy od stopnia uszkodzenia aparatu asymilacyjnego: im bardziej jest uszkodzony, tym tempo obumierania jest szybsze;

- na żyźniejszych siedliskach, ponieważ po żerach może nastąpić intensywne wydzielanie się posuszu;

- w wieku od 20 do 50 lat, gdyż przeżywalność młodszych drzewostanów jest mniejsza niż starszych;

- z dużym udziałem drzew przygłuszonych oraz o podwyższonej liczebności populacji szkodników wtórnych.

5. W 2023 r. zagrożenie drzewostanów sosnowych przez osnuję gwiaździstą oraz strzygonię choinówkę ma charakter lokalny, zatem decyzje o ograniczaniu liczebności tych gatunków owadów należy podejmować indywidualnie, z uwzględnieniem stanu populacji i drzewostanów. Jednak na terenie RDLP we Wrocławiu oraz RDLP w Poznaniu stwierdzono znaczne powierzchnie drzewostanów zagrożonych przez strzygonię choinówkę w stopniu ostrzegawczym. Wskazuje to na konieczność monitoringu stanu populacji różnymi metodami w celu wykrycia powstających ognisk gradacyjnych.

6. Powierzchnia i poziom zagrożenia drzewostanów sosnowych przez pozostałe gatunki foliofagów sosny nie wskazują na potrzebę wykonywania zabiegów ochronnych.

7. W związku ze spodziewaną intensywną rójką chrabąszczy na powierzchni około 30 tys. ha należy stosować zarówno agrolotnicze zabiegi ochronne, jak i inne metody ograniczania liczebności tych owadów.

8. W drzewostanach sosnowych z dużym udziałem gatunków liściastych w drugim piętrze lub w podszycie, oprócz zabiegów agrolotniczych ograniczających populacje chrabąszczy wskazane jest wykonanie także naziemnych zabiegów ochronnych na obrzeżach drzewostanów.

9. Na obszarach, gdzie metoda chemiczna nie może być zastosowana, zaleca się ręczny zbiór dorosłych postaci chrabąszczy w trakcie rójki, w zakresie ustalonym przez nadleśniczego. Dodatkowo należy rozważyć możliwość zastosowania różnych materiałów, np. agrowłókniny, siatki o drobnych oczkach itp., uniemożliwiających składanie jaj przez samice chrabąszczy do gleby w szkółkach lub świeżo zakładanych uprawach.

10. Decyzję o konieczności ograniczania liczebności populacji innych szkodników liściożernych w drzewostanach liściastych podejmuje nadleśniczy w porozumieniu z rdLP i ZOL. Przed podjęciem decyzji, konieczne jest dokładne rozpoznanie głównych gatunków występujących w koronach drzew i śledzenie ich rozwoju w celu prawidłowego wyznaczenia terminu przeprowadzenia zabiegu ochronnego np. kuprówki rudnicy (na terenie RDLP w Poznaniu). Przy planowaniu zabiegów ochronnych należy zwrócić uwagę również na stan zdrowotny drzewostanów oraz liczebność populacji szkodników wtórnych, szczególnie opiętków, wyrynnika i rozwiertków.

11. W zabiegach ochronnych należy stosować środki ochrony roślin zalecane w leśnictwie (wykaz preparatów jest dostępny na stronie internetowej LP dla profesjonalistów, w zakładce publikacje ® gospodarka leśna ® ochrona lasu ® środki ochrony roślin).

12. Wyższe dawki zalecanych preparatów należy stosować w przypadku zagrożenia silnego (+++) i średniego (++), uwzględniając również fazę gradacji (progradacja lub kulminacja gradacji), zagrożenie przez szkodniki wtórne, a także defoliację drzewostanów w latach ubiegłych.

13. Po wykonaniu zabiegu ochronnego należy ocenić jego skuteczność, a wyniki wpisać do protokołu. Jeżeli liczba żywych larw szkodnika, pozostałych po zabiegu w koronach drzew nie przekracza 20% liczby krytycznej dla danego gatunku owada, zabieg należy uznać za skuteczny.

14. Chociaż niniejsze zalecenia dotyczą postępowania z owadami foliofagicznymi, bardzo ważne jest prowadzenie ciągłych obserwacji stanu drzewostanów i populacji szkodników wtórnych. Należy stosować wszelkie znane sposoby postępowania ochronnego, z uwzględnieniem zapisów Instrukcji Ochrony Lasu oraz zasad integrowanej ochrony lasu, w celu niedopuszczenia do namnożenia się i rozprzestrzenienia szkodników kambiofagicznych.

Przedstawione zalecenia mają charakter ogólny. Szczegółowa strategia postępowania powinna być dostosowana do każdego gatunku owada, z uwzględnieniem aspektów ekologicznych i ekonomicznych oraz zaakceptowana przez rdLP, ZOL i nadleśnictwo.

Załącznik nr 3 do Zarządzenia nr 37
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 24 marca 2023 r.

ZESTAWIENIE RZECZOWO-FINANSOWE ZADAŃ Z ZAKRESU OGRANICZANIA POPULACJI SZKODLIWYCH OWADÓW TECHNIKĄ LOTNICZĄ I NAZIEMNĄ DOFINANSOWYWANYCH ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU LEŚNEGO - NA POTRZEBY ROZLICZENIA KOŃCOWEGO AKCJI W 2023 R.

* np. usługa lotnicza/zabieg naziemny; zakup środka ochrony/adiuwantu (podać nazwę np. Mospilan 20 SP, Ikar 95EC ); magazynowanie i transport

** ha; kg; l; brak jednostki dla transportu i magazynowania

*** podać tylko w przypadku usługi lotniczej

**** DGLP, RDLP, Nadleśnictwo

Załącznik nr 4 do Zarządzenia nr 37
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 24 marca 2023 r.

MELDUNEK - OGRANICZANIE POPULACJI SZKODLIWYCH OWADÓW W 2023 R. TECHNIKĄ LOTNICZĄ I NAZIEMNĄ

*Rodzaj sprzętu - samolot, śmigłowiec, sprzęt naziemny (w przypadku chrabąszczowatych), zbiór ręczny (w przypadku chrabąszczowatych).

**Uwagi - np. jednorazowa zgoda MRiRW, zabieg w ramach doświadczeń IBL.