Na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach¹, w związku z § 6 i § 10 Statutu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe² - w wykonaniu zadania Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, określonego m.in. w art. 33 ust. 3 pkt 3³ ustawy o lasach, zarządzam, co następuje:

Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 16
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 19 marca 2021 r.

SKŁAD OSOBOWY I LOKALIZACJA TERENOWYCH STACJI OCHRONY LASU (TSOL) ORAZ PUNKTÓW OBSERWACYJNYCH (PO) W 2021 ROKU

Załącznik nr 2 do Zarządzenia nr 16
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 19 marca 2021 r.

ZALECENIA W ZAKRESIE POSTĘPOWANIA ZE SZKODLIWYMI OWADAMI LIŚCIOŻERNYMI W 2021 R.

Krótkoterminowa prognoza na 2021 r. oraz analiza danych za poprzednie lata wskazują, że wielkoobszarowe gradacje wszystkich szkodników liściożernych sosny na terenie większości RDLP uległy załamaniu wskutek wykonanych zabiegów ochronnych, niesprzyjających warunków pogodowych i/lub działania czynników oporu środowiska. Zagrożenia w stopniu średnim i silnym występują raczej lokalnie. Wśród foliofagów drzew liściastych największe znaczenie będą miały chrabąszcze. W związku z powyższym zaleca się następujące postępowanie ochronne:

1. Wykonanie zabiegów ograniczających liczebność populacji brudnicy mniszki i barczatki sosnówki należy planować przy zagrożeniu silnym (+++), w razie konieczności włączając do pól zabiegowych drzewostany zagrożone w stopniu średnim (++).

2. Decyzje o wykonaniu zabiegów ochronnych należy podejmować z uwzględnieniem stanu zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów, zagrożenia ze strony szkodników wtórnych oraz oporu środowiska.

3. W 2021 r. powierzchnia zagrożenia drzewostanów sosnowych przez osnuję gwiaździstą uległa zmniejszeniu w porównaniu z poprzednim rokiem. Jednak ze względu na chroniczny charakter gradacji osnui, na terenie niektórych nadleśnictw powierzchnia zagrożenia jest nadal względnie duża. W takich przypadkach decyzje o ograniczaniu liczebności tego gatunku owada należy podejmować indywidualnie, z uwzględnieniem aktualnych i lokalnych uwarunkowań, takich jak wiek drzewostanów, siedlisko, czas trwania i fazy gradacji, udział diapauzujących osobników, stopień defoliacji drzewostanów i tym podobnych czynników.

4. W zależności od okresu trwania diapauzy larw osnui gwiaździstej zabiegi ochronne można przeprowadzać jednorazowo lub w kolejnych dwóch/trzech latach. Preparat Dimilin 480 SC należy stosować na stadium jaja lub najmłodsze stadia rozwojowe larw.

5. Przy podobnym poziomie zagrożenia przez foliofagi sosny w pierwszej kolejności zabiegi ochronne należy stosować w kompleksach leśnych, w których występują drzewostany:

- z defoliacją powyżej 60%, ponieważ tempo obumierania drzew zależy od stopnia uszkodzenia aparatu asymilacyjnego: im bardziej jest uszkodzony, tym tempo obumierania jest szybsze;

- w wieku od 20 do 50 lat, gdyż przeżywalność młodszych drzewostanów jest mniejsza niż starszych;

- na żyźniejszych siedliskach, ponieważ po żerach może nastąpić intensywne wydzielanie się posuszu;

- z dużym udziałem drzew przygłuszonych oraz o podwyższonej liczebności populacji szkodników wtórnych.

6. Powierzchnia i poziom zagrożenia drzewostanów sosnowych przez pozostałe gatunki foliofagów sosny nie wskazują na potrzebę wykonywania zabiegów ochronnych. Decyzję w tym zakresie należy podejmować na podstawie wyników obserwacji rozwoju populacji poszczególnych gatunków owadów z wykorzystaniem różnych metod nadzwyczajnych kontroli, zgodnie z „Instrukcją ochrony lasu".

7. Krótkoterminowa prognoza zagrożenia drzewostanów sosnowych wykazała duże powierzchnie drzewostanów zagrożonych w stopniu ostrzegawczym przez: brudnicę mniszkę (w wielu RDLP), barczatkę sosnówkę (na terenie RDLP Zielona Góra) oraz poprocha cetyniaka (na terenie RDLP Szczecinek). Wskazuje to na duży potencjał rozwoju gradacji przy wystąpieniu sprzyjających warunków meteorologicznych. Na możliwość początku dużej gradacji brudnicy mniszki wskazuje również średnioterminowa prognoza zagrożenia drzewostanów przez ten gatunek. W związku z powyższym zaleca się wzmożoną czujność przy wykonywaniu czynności związanych z obserwacjami populacji brudnicy mniszki, barczatki sosnówki i poprocha cetyniaka oraz dokonywaniem oceny ich liczebności w celu prognozowania zagrożenia na 2022 rok.

8. W związku ze spodziewaną rójką chrabąszczy na terenie wielu nadleśnictw, należy stosować zarówno agrolotnicze zabiegi ochronne, jak i inne metody ograniczania liczebności tych owadów.

9. W drzewostanach sosnowych z dużym udziałem gatunków liściastych w drugim piętrze lub w podszycie, oprócz zabiegów agrolotniczych ograniczających populację chrabąszczy, wskazane jest wykonanie także naziemnych zabiegów ochronnych na obrzeżach drzewostanów.

10. Na obszarach, gdzie metoda chemiczna nie może być stosowana, zaleca się przeprowadzenie ręcznego zbioru dorosłych postaci chrabąszczy w trakcie rójki, w zakresie ustalonym przez nadleśniczego. Dodatkowo należy rozważyć możliwość zastosowania różnych materiałów, np. agrowłókniny, siatki o drobnych oczkach itp., uniemożliwiających składanie jaj przez samice chrabąszczy do gleby w szkółkach lub świeżo zakładanych uprawach.

11. Decyzję o konieczności ograniczania liczebności populacji miernikowców i zwójek rozwijających się na dębach podejmuje nadleśniczy w porozumieniu z właściwym terytorialnie RDLP i ZOL. Przed podjęciem decyzji konieczne jest dokładne rozpoznanie głównych gatunków występujących w koronach drzew i śledzenie ich rozwoju w celu prawidłowego wyznaczenia terminu przeprowadzenia zabiegu ochronnego. Przy planowaniu zabiegów ochronnych należy zwrócić uwagę również na stan zdrowotny drzewostanów oraz liczebność populacji szkodników wtórnych, szczególnie opiętków, wyrynnika i rozwiertków.

12. Decyzję o konieczności ograniczania liczebności populacji innych szkodników liściożernych w drzewostanach liściastych podejmuje nadleśniczy po konsultacji i w porozumieniu z właściwym terytorialnie RDLP oraz ZOL.

13. W zabiegach ochronnych należy stosować środki ochrony roślin zalecane w leśnictwie (wykaz preparatów jest dostępny na stronie internetowej LP w zakładce publikacje ? gospodarka leśna ? ochrona lasu ? środki ochrony roślin).

14. Wyższe dawki zalecanych preparatów należy stosować w przypadku zagrożenia silnego (+++) i średniego (++), uwzględniając również fazę gradacji (progradacja lub kulminacja gradacji), zagrożenie przez szkodniki wtórne, a także defoliację drzewostanów w latach ubiegłych.

15. Po wykonaniu zabiegu ochronnego należy ocenić jego skuteczność, a wyniki wpisać do protokołu (formularz nr 32 „Instrukcji ochrony lasu"). Jeżeli liczba żywych larw szkodnika, pozostałych po zabiegu, nie przekracza 20% liczby krytycznej dla danego gatunku owada, zabieg należy uznać za skuteczny.

16. Chociaż niniejsze zalecenia dotyczą postępowania z owadami foliofagicznymi, ze względu na osłabienie drzewostanów spowodowane suszą w latach poprzednich oraz rozwój szkodników wtórnych w wielu regionach kraju, bardzo ważne jest prowadzenie ciągłych obserwacji stanu drzewostanów i populacji ww. owadów, w szczególności przypłaszczka granatka i kornika ostrozębnego. Należy stosować wszelkie znane sposoby postępowania ochronnego, z uwzględnieniem zapisów „Instrukcji ochrony lasu" oraz zasad integrowanej ochrony lasu, w celu niedopuszczenia do namnożenia się i rozprzestrzenienia szkodników kambiofagicznych.

Przedstawione zalecenia mają charakter ogólny. Szczegółowa strategia postępowania winna być dostosowana do każdego gatunku owada, z uwzględnieniem aspektów ekologicznych i ekonomicznych oraz zaakceptowana przez RDLP, ZOL i nadleśnictwo.

Załącznik nr 3 do Zarządzenia nr 16
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 19 marca 2021 r.

MELDUNEK - OGRANICZANIE POPULACJI SZKODLIWYCH OWADÓW W 2021 ROKU TECHNIKĄ LOTNICZĄ I NAZIEMNĄ